D66 en ChristenUnie krijgen hun zin: het kabinet wil de sloop van kerkgebouwen helpen voorkomen.
Het begon met een oproep in deze krant (Trouw, red.), een kleine twee jaar geleden. Partijleiders Alexander Pechtold (D66) en Gert-Jan Segers (ChristenUnie), toen nog oppositieleden, vonden elkaar in hun bezorgdheid over de toekomst van (lege) kerkgebouwen in Nederland. De hulp van het kabinet was dringend nodig. Anders zou het 'kerkelijk erfgoed' aan willekeur ten onder gaan
Sinds de twee partijen zijn toegetreden tot de coalitie, hebben de Kamerleden Vera Bergkamp (D66) en Carla Dik-Faber (CU) het stokje van hun fractieleiders overgenomen. En niet zonder succes. Het kabinet komt nu met geld en plannen om kerkgebouwen te beschermen.
Minister Ingrid van Engelshoven (cultuur) kondigde gisteravond aan dat zij de komende jaren fors zal investeren om verval en leegstand van kerken tegen te gaan. Er is 325 miljoen euro beschikbaar voor onderhoud, restauratie en renovatie van het totale culturele erfgoed. Van Engelshoven belooft dat een deel daarvan (30 miljoen per jaar) wordt besteed aan kloosters en kerken met de status 'rijksmonument'.
Gebouwen die aanspraak kunnen maken op die pot met geld zijn de Onze Lieve Vrouwekerk in Breda, de Grote Kerk in Naarden, de Stevenskerk in Nijmegen en de Domkerk in Utrecht. Hier zullen meer religieuze rijksmonumenten bijkomen.
In het café van de Dom, met uitzicht op de middeleeuwse binnentuin, vertellen Bergkamp en Dik-Faber enthousiast over het nieuws. "Kerken zijn echt belangrijk voor steden en dorpen: ze zijn gezichtsbepalend. Je kunt je Utrecht niet voorstellen zonder de Dom of Amsterdam zonder de Nieuwe Kerk", vindt Bergkamp.
Al sinds de jaren zeventig daalt het aantal kerkbezoekers, veel kerken sloten hun deuren. Bergkamp weet dat er sinds 1975 een einde is gekomen aan het bestaan van ruim 1300 kerken. Hiervan kregen 1000 gebouwen een nieuwe bestemming, 300 gingen tegen de vlakte. "Hiertussen zaten ook waardevolle gebouwen, en wat weg is, komt nooit meer terug." Dik-Faber ging in haar jeugd naar een kerk uit de jaren zestig die inmiddels niet meer bestaat. "Op die plek staan nu twee-onder-een-kappers van dertien in een dozijn. De kerk krijgen we niet meer terug."
Het kabinet wil ook kerken helpen beschermen die geen rijksmonument zijn. De minister roept gemeenten op met een zogeheten 'kerkenvisie' te komen. Daarin komt dan te staan hoeveel kerken er zijn, in welke staat deze verkeren en of er sprake is van leegstand. Als in die plaats een geschikte locatie wordt gezocht, bijvoorbeeld voor een kinderdagverblijf of studentenhuisvesting, kan het kerkgebouw in beeld komen.
Dik-Faber noemt de boekwinkels in Zwolle en Maastricht als mooie voorbeelden, Bergkamp de Zuiderkerk in Groningen, die getransformeerd is tot woongebouw voor studenten en starters. Van Engelshoven stelt 13,5 miljoen euro beschikbaar om gemeenten op weg te helpen met deze kerkenvisies.
Beide Kamerleden hopen dat hierdoor straks nauwkeurig naar alle mogelijkheden wordt gekeken voordat het besluit tot slopen valt. Volgens Dik-Faber zijn inwoners van een gemeenschap zonder binding met het geloof ook vaak gehecht aan het bouwwerk. "Ik heb iemand weleens mooi horen zeggen: 'Een kerk geeft een thuisgevoel'. Vaak kun je hem immers al op afstand zien."
Bergkamp vertelt dat kerken - ook als ze op het eerste oog niet bijzonder mooi zijn − historisch of bouwkundig interessant kunnen zijn. "Ik verbaas me er altijd over dat mensen zo hoog hebben kunnen bouwen in een tijd dat de hijskraan nog niet bestond. Het is net of ze hulp van boven hebben gehad, zeg ik soms met een knipoog." "Dat is ook zo", reageert Dik-Faber lachend.
www.trouw.nl