Servatius van Maastricht (ook van Tongeren), Nederland; bisschop; † 384.
Dat Servatius bestaan heeft, lijdt geen twijfel. Volgens de overlevering was hij de tiende bisschop van Tongeren. Omdat hij de bisschopszetel overbracht naar Maastricht, staat hij te boek als de eerste bisschop van die stad.
Er is een oude overlevering, die hardnekkig volhoudt, dat hij uit het oosten kwam, uit Armenië of zelfs Palestina. Een middeleeuwse legende weet van hem te vertellen, dat zijn moedertaal hebreeuws was.
Op oude middeleeuwse afbeeldingen treffen we tussen de Heilige Familie van Jezus soms ook het kind Servatius aan. Volgens de middeleeuwse legende stamde Servatius af van Esmerentia, de moeder van Jezus' oma Anna.
Geschiedkundig onderzoek toont aan, dat Servatius waarschijnlijk uit het zuiden van Gallië (= het huidige Frankrijk) afkomstig was. We komen hem in 343 tegen op het concilie van Sardica (= de huidige hoofdstad van Bulgarije Sofia). Die bisschoppenvergadering had vooral veel te stellen met de Arianen.
Daarnaast nam Servatius deel aan het concilie van Keulen in 346. Op last van tegenkeizer Magnentius (350-353) werd hij tegen 353 als legaat naar keizer Constantius II (337-361) gezonden. Tenslotte horen we van hem op het concilie van Rimini in 359.
Intussen had hij ook nog als gastheer gefunctioneerd voor de grote bisschop van Alexandrië, Athanasius, toen deze door toedoen van de ketterse Arianen naar het koude noorden was verbannen.
Daarna duikt zijn naam pas weer op in de geschriften van de Gallische geschiedschrijver Sint Gregorius van Tours († 594; feest 17 november). In zijn geschiedenis van de Franken horen hoe hij naar Petrus' graf pelgrimeert om de grote apostel te vragen dat zijn bisschopsstad Tongeren zal worden gespaard voor de invallen van Hunnen. Zijn gebed wordt niet verhoord. Daarop verplaatste hij voor zijn dood de bisschopszetel naar Maastricht. Daar stierf hij.
Verering & Cultuur
Op zijn graf verrees aanvankelijk een wankel gedachteniskapelletje, dat herhaaldelijk instortte. Onder bisschop Monulfus († 578; feest 16 juli) zou er een echte kerk gebouwd worden, de voorganger van de huidige St-Servaaskerk aan het Vrijthof te Maastricht. Reeds vroeg in de middeleeuwen was deze kerk een bekend bedevaartsoord; het werd o.a. bezocht door Karel de Grote († 814; feest 28 januari), de heilige keizer Hendrik II († 1024; feest 13 juli) en Sint Bernardus van Clairvaux († 1153; feest 20 augustus).
Zijn relieken worden bewaard in de beroemde 'noodkist', een schrijn uit de 12de eeuw. Hierin worden ook relieken van een van zijn voorgangers, St Martinus van Tongeren, bewaard, alsmede een arm van Sint Thomas en een door Sint Lucas gemaakt kruisje dat de maagd Maria nog zou gedragen hebben. De kist werd in tijden van nood rond de stad gedragen. Tegenwoordig vindt een zevenjaarlijkse Heiligdomsvaart plaats (2004, 2011). Bekend is de Servatiusfontein in Maastricht, en de naar hem genoemde bron langs de weg naar Neercanne, even buiten de stad.
Hij behoort tot de IJsheiligen ('voor nachtvorst ben je niet beschermd, totdat Servatius zich ontfermt') en tot de Bronheiligen (met St Willibrordus).
heiligen.net