Kardinaal Robert Sarah: ‘Ik lees het Westen niet de les, ik geef jullie het geloof terug’

■ Trouw ■ De Guineese kardinaal Robert Sarah wordt door sommigen getipt als opvolger van paus Franciscus. In zijn nieuwe boek haalt hij hard uit naar het Westen. “Jullie moeten bij jezelf te rade gaan.”

Voordat het interview begint, wil Robert Sarah even iets kwijt. “Ik word vaak neergezet als een tegenstander van paus Franciscus. Maar er is geen journalist die mij kan wijzen op een uitspraak of een gebaar van mijn kant dat bewijst dat ik oppositie voer tegen de Heilige Vader.”

Dat desondanks het beeld is ontstaan dat Sarah en de paus verschillend tegen de dingen aankijken, is nu ook weer niet zo vreemd. Al twee keer werd hij door paus Franciscus openlijk ­terechtgewezen. Zo stelde Sarah, die in het Vaticaan verantwoordelijk is voor de liturgie, voor dat de priesters verplicht zouden worden de mis op te dragen ‘ad orientem’ , met de rug naar het volk. Dat vond Franciscus geen goed idee. En dan heeft de huidige paus ­lo­kale bisschoppenconferenties meer zeggenschap gegeven bij het goedkeuren van liturgische teksten, ten koste van de bevoegdheden van Sarah. Toch wil hij van ‘on­enigheid tussen hem en de Heilige Vader’ niets weten. “Het ­enige wat ik doe is het evangelie verkondigen en weet u: dat verandert nooit.”

Sarah was onlangs in Nederland op uitnodiging van Kerk in Nood, de katholieke organisatie die zich inzet voor vervolgde christenen in de wereld en tegelijkertijd hoopt op betere tijden voor de kerk in ons land. Die zouden in het verschiet kunnen liggen als er wordt uitgegaan van een heldere en traditionele uitleg van het geloof. Daar kan Sarah het alleen maar mee eens zijn. Maar hij ziet wel in hoe moeilijk het is voor de kerk in de geseculariseerde, westerse samenleving. Hierover gaat ook zijn meest recente boek ‘Het is bijna avond en de dag loopt ten einde’, dat dit najaar ook in het Nederlands zal verschijnen.

Volgens Sarah is er sprake van een spirituele en morele ineenstorting van West-Europa, nu dat zich massaal van God heeft afgekeerd. “Hoe kan het dat jullie, die het evangelie naar de meest afgelegen plekken op aarde hebben ­gebracht, dit alles in de steek hebben gelaten? Jullie hebben ons Afrikanen menselijke, christelijke waarden ­gebracht die in dit deel van Europa bijna niet meer lijken te bestaan. God heeft de familie geschapen: man en vrouw die complementair aan elkaar zijn, om leven voort te brengen. Nu zeggen ze hier: elke verbintenis is goed. De Heer heeft gezegd: iemand doden is een doodzonde. Jullie hebben hier wetten die het toestaan dat een kind in de baarmoeder kan worden vermoord en als een bejaarde niet meer wil leven, kunnen we die ook doodmaken. Hoe heeft het zover kunnen komen?”

De overgrote meerderheid van onze ­bevolking is ervan overtuigd dat twee homo’s die met elkaar trouwen alles in zich hebben om gelukkig te worden. Wat zegt u dan?

“Ik weet dat iemand op deze manier niet echt gelukkig kan zijn. Het is tegen de manier van de mens om dergelijke dingen te doen. Je kunt de natuurlijke orde niet beledigen door je eigen geluk voorop te stellen.”

Wat is dan uw boodschap voor ons land?

“Ik zou zeggen dat Nederland goed moet nadenken en bij zichzelf te rade moet gaan over de vraag: wat maakt nu werkelijk de mens gelukkig? Ga het maar onderzoeken.”

Waarom zouden mensen nog iets van een kerk aannemen, die bij de aanpak van seksueel misbruik zo gefaald heeft?

“De kerk is meer dan een priester die een kind heeft misbruikt. Die kerk is van u, van mij en van ons allemaal. ­Omdat er priesters zijn die zich hebben misdragen, wil dat nog niet zeggen dat dit dan het hele verhaal is. Je kunt niet zeggen dat als er in Amsterdam of Utrecht een aantal keren wordt ingebroken, plotseling alle Nederlanders dieven zijn. De kerk heeft dat misbruik niet begaan, maar de individuele priesters. En misschien waren het er maar weinig. Er zijn vierhonderdduizend priesters wereldwijd. Die kun je dat misbruik toch niet allemaal aanwrijven? Je moet niet overdrijven.”
Vindt u dat de media de rooms-­katholiek kerk op een faire manier ­hebben behandeld als het om het ­misbruikdossier gaat?

“Uit alles blijkt dat de media ons het zwijgen op willen leggen. Alleen omdat er priesters in de fout zijn gegaan. Ze willen dat we onze leer veranderen. Terwijl alle statistieken uitwijzen dat 90 procent van het misbruik binnen ­gezinnen plaatsvindt. Maar daar hoor je niemand over.”

Hoe komt dat volgens u?

“Omdat ze de kerk willen vernietigen.”

Wie bedoelt u dan?

“Mensen die het liefst zonder moraal willen leven en dus zonder God. Het is niet juist de kerk zo te beschuldigen.”

Is het seksueel misbruik vooral een ­probleem van de kerk in het Westen?

“Het misbruik van kinderen wel, lijkt me.”

Paus Franciscus heeft in februari tijdens de misbruiktop gezegd dat het om een probleem gaat dat de hele kerk aangaat, dat wereldwijd moet worden aangepakt. Bent u het eens met de paus?

“Ik heb dat niet nagetrokken, dus ik kan niet zeggen of ik het met hem eens ben. De paus is misschien beter geïnformeerd dan ik. “

Bestaat het probleem ook in uw geboorteland Guinee?

“Ik ben van één geval op de hoogte, maar toen werkte ik al in Rome. Het ging om beschuldigingen tegen een Franse missionaris. Hij was directeur van een school en zou zich aan misbruik van jongeren schuldig hebben ­gemaakt. Maar dat was dus een Fransman. Ik weet van geen Afrikaanse priesters die kinderen misbruikt zouden hebben. Maar de paus heeft ongetwijfeld meer informatie.”

Er is op dit moment een discussie gaande in de rooms-katholieke kerk over de vraag of hertrouwd gescheidenen de communie mogen ontvangen. Kar­dinaal Eijk vindt zelfs dat daar verwarring over is en dat de paus duidelijkheid moet scheppen. Waar staat u?

“Daar geef ik geen commentaar op. Ik zeg niets over de paus.”

Bent u het wel met kardinaal Eijk eens dat er op dit moment verwarring is in de kerk over de leer?

“Ja, dat klopt. De ene bisschoppenconferentie zegt het een, een andere weer iets heel anders. De ene bisschop zegt dit, de ander zegt dat. Dat zorgt voor verwarring.”

Een ander belangrijk onderwerp in het boek van Sarah is migratie. Ook hierin lijkt hij van mening te verschillen met de huidige paus. Die benadrukt vooral de positieve kanten van migratie, ­terwijl Sarah waarschuwt voor de ­instroom van grote groepen moslim-immigranten. “Mijn vaderland is overwegend islamitisch, dus ik weet waar ik het over heb.”

Hoe moet de kerk zich opstellen tegenover de islam?

“We moeten de islam niet bestrijden. Ik zeg alleen maar dat Europa veroudert, er worden te weinig kinderen geboren. Als je toestaat dat mensen uit culturen die het gezin en een hoog kindertal wél belangrijk vinden hier komen wonen, is voor je het weet nog maar 30 procent van de inwoners van dit continent ­autochtoon en komt de rest van buiten Europa. Het risico bestaat dan dat jullie Europeanen op den duur zullen verdwijnen.”

Ten slotte komt het gesprek op Afrika. Sarah ziet het continent waar hij vandaan komt als de toekomst van de kerk. “Paus Paulus VI noemde Afrika niet voor niets het nieuwe vaderland van Christus. In 1900 waren er nog maar twee miljoen katholieken in Afrika, nu 200 miljoen en het aantal blijft groeien. Weet u: toen God het verbond tussen Hem en de mensheid tot stand wilde brengen, deed hij dat in Egypte en leidde Zijn volk door de woestijn naar het Beloofde Land. Toen de tijd daar was en de zoon van God in de wereld kwam en koning Herodes hem wilde vermoorden, heeft Afrika de kleine Jezus gered doordat Egypte de Heilige Familie een schuilplaats bood. En aan het eind van zijn leven, toen Christus zijn kruis moest dragen, heeft een man uit Noord-Afrika, Simon van Cyrene, hem daarbij geholpen. God heeft Afrika ­altijd betrokken bij de verlossing van de wereld.”
Toch zullen er mensen zeggen: wat geeft die Afrikaanse kardinaal het recht om ons de les te lezen?

“Jullie hebben het geloof ooit als een grote schat aan ons Afrikanen gegeven, het enige wat ik doe is het op mijn beurt opnieuw aan jullie cadeau doen.”