Uit de 40.000 kerken in Italië worden regelmatig kunstwerken gestolen. De teller staat intussen op bijna 13.000.
"Eeuwenlang was er nooit iets gebeurd en ineens waren er twee luiken van het drieluik verdwenen. We waren verbaasd en geschokt." Don Gennaro Petruccelli waakt over de eigendommen van het Zuid-Italiaanse bisdom Gaeta. Over de telefoon vertelt hij hoe dieven begin vorig jaar midden in de nacht het Sint Rocco-kerkje in de gemeente Formia binnendrongen en de luiken met Sint Sebastiaan en de Madonna stalen.
Petruccelli: "Het gaat om kunstwerken van een Napolitaanse schilder uit 1540, die elk zo'n 50.000 euro waard zijn. Maar de luiken hebben ook veel emotionele waarde: de parochianen zijn enorm aan ze gehecht." Het luik waarop Sint Rocco - die in dit deel van Italië onstuimig wordt aanbeden - is geschilderd, namen de dieven niet mee.
Verbaasd had Petruccelli niet hoeven zijn. Want uit de meer dan 40.000 Italiaanse kerken worden regelmatig kunstwerken gestolen. Schilderijen, kelken, kandelaars, antieke manuscripten, eeuwenoude beelden, alles verdwijnt in het criminele circuit. Bij de Italiaanse politie houden ze het bij: tussen 2012 en 2016 zijn er 1377 diefstallen in kerken geweest, waarbij 11.864 objecten zijn ontvreemd. "Kerken zijn onze achilleshiel", zegt Fabrizio Parrulli, de generaal die vanuit Rome het landelijke Politieteam Bescherming Cultureel Erfgoed leidt.
Kerken zijn zo vaak het doelwit omdat er veel waardevols te halen valt, ze meestal de hele dag open zijn, ook wanneer er geen mis is, en ze lang niet altijd beveiligd zijn met tralies, geblindeerde deuren en bewakingscamera's.
De gestolen kunstwerken uit het Sint Rocco-kerkje in Formia. Net voor er een alarminstallatie was aangelegd, sloegen de dieven toe. © Pauline Valkenet
Petruccelli vertelt dat hij in de maand dat de twee luiken werden gestolen net bezig was met het papierwerk voor een alarminstallatie. "Dat lag moeilijk. Er was eigenlijk geen geld voor. Het onderhoud van kerken kost al zo veel. Maar de Italiaanse Bisschoppen Conferentie, de eigenaar van de Sint Rocco kerk, heeft nu wel fondsen vrijgemaakt. Het kan natuurlijk niet gebeuren dat wanneer de luiken er weer zijn, ze opnieuw worden gestolen."
Dat de twee gestolen luiken in het kerkje terugkeren, staat vast. Want het politieteam van Parrulli heeft ze begin dit jaar opgespoord en de vondst tijdens een persconferentie toegelicht. Parrulli: "De luiken waren in opdracht van een rijke ondernemer gestolen. Die luisterde zijn villa's aan de Amalfikust graag op met religieuze kunst; hij bleek er 37 uit kerken gestolen kunstwerken hebben staan en hangen."
Maar padre Franco Incampo van de Santa Lucia del Gonfalone-kerk heeft minder geluk. Uit zijn godshuis in hartje Rome is in de loop der jaren veel verdwenen: vijf mooi ingelijste ovale schilderijen en twaalf schilderijen die de kruisweg uitbeeldden. Die stonden in de sacristie na een restauratie te drogen en zijn 's nachts ontvreemd. "De dieven moeten zich in de kerk hebben laten opsluiten toen die dicht ging", vertelt Incampo. De aanwezige bewakingscamera's doen het slecht, de beelden leverden niets op. De geestelijke hoopt dat de gestolen kunstwerken ooit terugkeren. Ze staan met foto en omschrijving en al in de speciale databank van Parrulli's politieteam, dan worden ze in ieder geval herkend als ze ergens opduiken.
Sinds kort spelen in deze kerk parochianen overdag vrijwillig voor suppoost: deze ochtend zit een bejaarde man achterin het gebouw de boel in de gaten te houden. En Incampo heeft de Bisschoppen Conferentie om geld voor betere bewakingscamera's gevraagd. Zou de kerk niet alleen voor de mis open moeten zijn, om diefstal te voorkomen? Incampo schudt zijn hoofd. "Dat zou een totale verarming zijn. Mensen moeten hier altijd naar binnen kunnen, om te bidden, om te praten."
Don Gennaro Petruccelli in Gaeta zegt dat kerken geen 'ontoegankelijke bunkers' mogen worden. De kunst onderbrengen in een museum is wat hem betreft ook geen optie: "De spullen van God horen in een kerk thuis."
Trouw