De apostolische constitutie ‘Universi Dominici Gregis’ van paus Joannes Paulus II uit 1996 geeft de richtlijnen aan voor de periode van de vacature van de Heilige Stoel en de verkiezing van een nieuwe paus. Zolang de Heilige Stoel vacant blijft, wordt het bestuur van de katholieke Kerk toevertrouwd aan het college van kardinalen, maar uitsluitend om de lopende zaken en wat echt niet kan worden uitgesteld af te handelen. Kardinalen mogen geen maatregelen nemen die rechtstreeks of zelfs onrechtstreeks te maken hebben met de rechten van de H.Stoel en de Roomse Kerk.
Op het moment dat de paus terugtreedt, leggen alle verantwoordelijken van alle dicasteries van de Vaticaanse curie meteen hun functie neer, met uitzondering van de camerlengo en de Groot-Penitentiaris, die zich met de lopende zaken bezighouden, evenals de kardinaal vicaris-generaal voor het bisdom Rome, de kardinaal-aartspriester van de Sint-Pietersbasiliek en de vicaris-generaal voor Vaticaanstad.
Tijdens de vacature verliezen alle dicasteries in principe elke bevoegdheid tenzij het gaat over gewone, minder belangrijke zaken of zaken die geen uitstel toelaten. Alle andere zaken horen exclusief de nieuwe paus toe. Het college kan bepaalde zaken wel toevertrouwen aan de kardinaal, die tot aan de dood van de paus prefect was.
De hoogste rechtbank en de Rota blijven gedurende de vacature wel functioneren en dat volgens hun eigen wetten en geplogenheden.
Tijdens het conclaaf waarin een nieuwe paus wordt verkozen, zijn alle kardinalen van de heilig Roomse Kerk die vóór de dag van de dood van de paus of vóór de dag waarop de H.Stoel vacant wordt verklaard, jonger zijn dan 80, stemgerechtigd. Kardinaal Godfried Danneels, die in juni 80 jaar wordt, is daardoor nog stemgerechtigd. Het conclaaf voor de verkiezing vindt plaats binnen het territorium van Vaticaanstad. Tijdens het conclaaf verblijven alle stemgerechtigde kardinalen in het ‘Domus Sanctae Marthae’. De kiesgerechtigde kardinalen zien in die periode af van elke briefwisseling en telefonische of andere communicaties. De geheimhouding is absoluut. Wie betrapt wordt op gebruik van welke middelen dan ook waarmee ook maar iets kan worden opgenomen en of uitgezonden, zal streng worden gestraft. Na elke stembeurt maakt de camerlengo een samenvatting van de resultaten. Als een kandidaat twee derde van de stemmen heeft behaald, betekent dat een canoniek geldige verkiezing van de nieuwe paus. Met witte rook wordt dan aan de gelovigen op het Sint-Pietersplein meegedeeld dat er een paus verkozen is. Daarna wordt de paus op het Sint-Pietersplein aan de gelovigen voorgesteld en wordt zijn pausnaam bekendgemaakt.
Bron: VIS